پوسیدگی در دندان یکی از رایج‌ترین مشکلات و دومین بیماری بعد از سرماخوردگی در بین افراد است. این بیماری عفونی که از سطح دندان آغاز می‌شود و به مرور در کل ساختمان دندان پیشرفت می‌کند، بر اثر فعالیت میکروب‌ها ایجاد می‌شود. برای ایجاد پوسیدگی دندان باید میکروب‌ها به مواد قندی دسترسی داشته باشند تا بتوانند برای تخریب ساختمان معدنی دندان اسید تولید کنند. این بیماری از دندانی به دندان دیگر قابل انتقال است.
علت پوسیدگی دندان
علل متعددی در ایجاد این بیماری دخیل هستند، از جمله مسئله وراثت که به معنای تاثیر خوب بودن جنس دندان در دوام آن می‌باشد. عوامل مرتبط دیگر عبارتند از میکروب‌ها، مواد قندی، مقاومت شخص، مقاومت دندان و زمان هستند. این چند عامل همراه با هم ایجاد پوسیدگی می‌کنند و اگر هر کدام حضور نداشته باشند، دندان پوسیده نخواهد شد. برای مثال بدون وجود میکروب دندان پوسیده نخواهد شد و اگر میکروب باشد، اما مواد قندی حضور نداشته باشند شدت وقوع پوسیدگی کاهش می‌یابد. میکروب و قند هم در افرادی که مقاومت طبیعی نسبت به این بیماری دارند، نمی‌توانند پوسیدگی ایجاد کنند و بالاخره همه این عوامل در یک روز نمی‌توانند سبب بروز پوسیدگی و خرابی شوند، بلکه مدت زمانی باید سپری شود تا این عوامل بتوانند موجب تخریب سطح سخت دندان شوند.
مواد قندی چگونه باعث پوسیدگی دندان می‌شود؟
تقریباً همه مردم می‌دانند که مواد قندی دندانها را خراب می‌کند. میکروبهای موجود در پلاک میکروبی از قند موجود در غذاها استفاده کرده و آنرا به اسید تبدیل می‌کنند. این اسید مینای دندان را حل کرده و پوسیدگی آغاز می‌شود. ولی آیا می‌توانیم قند را از غذای روزانه خود حذف کنیم؟ مصرف مواد قندی برای سلامت دندانها ضرر دارد. هرچه این مواد بیشتر مصرف شوند، تعداد دفعات مصرف آنها زیادتر شود، چسبنده‌تر باشند و از نوع قند ساکاروز (قند معمولی) باشند، پوسیدگی بیشتر ایجاد می‌کنند. بنابراین باید گفت گرچه نمی‌توان مواد قندی را بکلی از غذای روزانه حذف کرد اما می‌توان با استفاده از راههای گوناگون اثر زیان آور آنها را کاهش داد.
زمان و سرعت ایجاد پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان در یک لحظه و یک روز انجام نمی‌شود، بلکه مدت زمانی لازم است تا مینا حل شده و بافت نرم مینا از بین برود تحقیقات نشان داده است که بعد از خوردن غذا و رسیدن مواد قندی به میکروبهای پلاک ۲ تا ۵ دقیقه طول می‌کشد تا اسید ایجاد شود. در طی مدت ۱۰ دقیقه میزان اسید به حداکثر مقدار خود می‌رسد سپس ۲۰ تا ۶۰ دقیقه در همان حال باقی می‌ماند و بعد از آن به تدریج به حال عادی برمی‌گردد. با هر بار خوردن، محیط پلاک میکروبی، اسیدی می‌شود و تا این محیط اسیدی به حالت عادی برگردد، با خوردن مجدد، محیط دهان دوباره اسیدی می‌گردد. به این ترتیب دندانها دچار پوسیدگی می‌شود. اگر کودکی ۹ مرتبه در روز آشامیدنی شیرین مصرف کند پس از مدتی لکه‌های بر روی دندانهایش پیدا می‌شود که نشانه شروع پوسیدگی است. بطور کلی پوسیدگی دندان بیشتر بیماری نوجوانان است، یعنی دندانها معمولاً بلافاصله بعد از بیرون آمدن بیشتر خراب می‌شوند، تا در سنین بالاتر که مدتی از حضورشان در دهان گذشته است. بنابراین اهمیت مراقبت و نگهداری از دندانها در این سنین کاملا مشخص می گردد.
انواع پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان شامل انواع مختلفی است که به شرح زیر هستند:
شکل‌گیری پلاک‌ها:
پلاک دندان یک لایه چسبنده شفاف است که سطح دندان را می‌پوشاند. این اتفاق در اثر خوردن بیش از اندازه مواد قندی و نشاسته‌ای و سپس خوب نشستن دندانها رخ می‌دهد. زمانی که این مواد از سطح دندان به خوبی پاک نشوند، باکتری‌ها از آنها تغذیه کرده و پلاک را تشکیل می‌دهند.
حملات پلاک میکروبی:
اسید موجود در پلاک، مواد معدنی در قسمت سخت دندان (مینای بیرونی ) را از بین برده و باعث ایجاد حفره و شکاف در مینای دندان می‌شود.
ادامه تخریب دندان:
بعد فرسوده و ساییده شدن مینای دندان باکتری و اسید به سراغ لایه بعدی یعنی عاج دندان می‌روند. این لایه نرم‌تر و در برابر اسید مقاومت کمتری دارد. هرچه دندان پوسیده‌تر شود باکتری‌ها و اسید به پیشروی خود به لایه‌های درونی‌تر دندان ادامه می‌دهند که شامل عصب‌ها و رگ‌های خونی می‌شود که در نتیجه پالپ یا مغز دندان متورم شده و چون جایی برای گسترش تورم در دندان وجود ندارد به عصب‌ها فشار آورده و سبب ایجاد درد می‌گردد. از عوارض پوسیدگی دندان می‌توان به درد، آبسه، تورم اطراف دندان، شکسته شدن دندان و مشکلات جویدن اشاره کرد.
رفع پوسیدگی دندان
در صورتی که پوسیدگی در مراحل اولیه خود باشد، دندانپزشک با فلوراید زدن بر روی دندان جلوی پیشرفت آن را می‌گیرد. اگر پوسیدگی باعث از بین رفتن مینای دندان و ایجاد حفره شده باشد قسمت نرم‌تر دندان در محل پوسیدگی جدا و داخل حفره با مواد مخصوص پر می‌شود.
اما اگر ریشه دندان آسیب دیده باشد، نیاز به درمان ریشه یا عصب‌کشی است که طی آن عصب دندان را به طور کامل خارج کرده و آن را با مواد مخصوص پر نموده و روی دندان روکش قرار می‌دهند. اگر آسیب دندان در حدی باشد که قابل ترمیم نباشد، امکان دارد توسط دندانپزشک کشیده شود.
